Við skulum hlúa að hvoru öðru, njótum jólanna.

Útifundurinn í gær á vegum Hagsmunasamtaka Heimilanna heppnaðist frábærlega og yfir 1.500 manns mættu. Gaman var að sjá hverskonar fólk var komið saman en ég get fullyrt að þarna var þverskurður af samfélaginu. Sumir sem ég talaði við héldu að þessar laugardagssamkomur væru einungis fyrir gamla hippa og komma en það er sko langt frá því. Hinsvegar er innan um fólk sem er vant því að mæta á svona samkomur og koma undirbúin með skilti og aðra gjörninga. Það lætur mikið á sér bera og hef ég persónulega bara gaman af.

Eitt er víst að við verðum að sína mikla samstöðu ef við ætlum leyfa réttlætinu að sigra. Skjalborgin um heimilin er gömul tugga sem er í raun mjög merkilegt hugtak. Hugtakið skaffaði Jóhönnu sæti forsætisráðherra og VG  stjórn. Samt hefur hugtakið aldrei fengið skilgreiningu eða nokkuð innihald.

Njótum þess að vera saman í desember og hvílum okkur á þessum leiðindum, tökum síðan upp þráðinn í Janúar og BERJUMST fyrir réttlæti, tökum höndum saman.

Góður fundur í dag- mjög góð mæting - eru þessi lán ólögleg?

Í dag héldu Hagsmunasamtök Heimilanna og önnur samtök útifund á Austurvelli kl. 15:00.
Eins og mörg ykkar vita þá bendir allt til þess að bankarnir hafi farið fram úr sér þegar þau fóru að bjóða upp á lán í erlendri mynt til íbúðar- og bílalána. Fyrsta prófmál lögmæti bílalána hefur þegar farið fram í héraðsdómi og er í ferli. Hinu hefðbundnu verðtryggðu fasteignalán eru einnig tifandi tímasprengja.

Næstu laugardaga þurfum við að taka hausinn upp úr sandinum og taka þátt því þá verður fundur númer tvö.

Vissir þú sem dæmi að ef þú lætur glepjast af skuldbreytingum erlendra lána (sem eru boði hjá öllum bönkum) eru skilmálarnir breyttir á þann hátt að bankarnir eru búnir að baktryggja sig gagnvart holskeflu málsókna á næstunni. Þannig er mikilvægt að allir þeir sem eru með bíla- og íbúðarlán í erlendri mynt passi sig á þessum skilmálum og skrifi ekki undir eitt eða neitt þar til að dómar hafi fallið um lögmæti þessara lána.

Þessu til stuðnings hvet ég þig til að horfa og hlusta á ráðherra okkar segja orðrétt að lagaleg heimild þessara lána verður að fara fyrir dómstóla, sagt 18.11 2009  - Smelltu hér -

 Björn Þorri hæstaréttarlögmaður sagði; "...Ég legg til að talsmaður neytenda taki málið upp við neytendastofu og fjármálaeftirlit, til að tryggja almenna yfirlýsingu frá félögunum (það þarf að neyða þau til þess) um að ef málin vinnast og gengistryggingin verður dæmd ólögmæt eða forsendubrestur staðfestur, þá séu menn með þessum nýju samningum ekki að girða fyrir þann rétt sinn að fá samningana leiðrétta til samræmis við dómsniðurstöður.  Þetta er risastórt neytendamál sem VERÐUR að bregðast við af hálfu þar til bærra yfirvalda!"

 

Þeir sem vilja kanna stöðu sína gangvart sínum lánafyrirtæki þurfa einfaldlega að senda bréf á sinn lánveitanda. Til þess að allt komi fram sem skiptir máli getur þú afritað textann sem er hérna og notað. - Smeltu hér-

Á mælenda skrá á útifundinum í dag voru:

Ólafur Garðarsson, varaformaður HH

Lúðvík Lúðvíksson, Nýtt Ísland

Björn Þorri Viktorsson hdl.

Gunnlaugur Kristinsson - löggiltur endurskoðandi, skrifar á Eyjunni hnitmiðaða og góða grein sem borgar sig að lesa og vekja athygli á. Smelltu hér til að lesa hana.

Mætum á fundina!! Sýnum samstöðu...það er í raun eina vopnið okkar!

Hvað gerðist síðan á fundinum mínum með Landsbankanum?

Margir hafa komið til mín og spurt hvað Landsbankinn hefði sagt á þeim fundi sem ég greindi frá í síðasta bloggi. Í stuttu máli gerði ég mér von að þeir væru viðræðuhæfir gangvart þeirri sanngjörnu kröfu og taka erlenda lánið sem var tekið í erlendri mynt (tekið í Apríl 2007) og breyta því þannig að það stæði í dag í sömu krónutölu og ef það hefði verið tekið í íslenskum krónum og á hefðbundnum vertryggðum vöxtum og skilyrðum, framreiknað til dagsins í dag.  Einnig finnist mér réttlátt að taka líka mið af öllum þeim greiðslum sem ég hef innt af hendi gangvart þessu láni frá lántökudegi.

Mér var bara tjáð að engar slíkar sanngjarnar kröfur væru í boði að hálfu Landsbankans, það eina sem hægt er að gera, er að taka þessari greiðslujöfnun, eða í raun taka lán fyrir láninu til óákveðins tíma. Samningavilji eða eitthvað sem heitir að koma á móts við hvert eitt tilvik þar sem þau eru eins  mörg og við erum er þannig ekkert annað en þvæla. En þetta hefur verið helstu rök Félagsmálaráðherra okkar Árna Páls.

Verðtryggð lán er skárri kostur en gengistryggð lán og ekkert annað en mistök að hálfu lánveitanda og lántaka að taka slíka áhættu í fasteignaviðskiptum fyrir fjölskyldur. En eftir að hafa komist yfir raun-reiknivél og brýnt mitt fjármálalæsi sé ég að hin lánin (þessi venjulegu verðtryggðu), hversu lítil eða stór þau eru, þá eru þau glæpur. Sá sem getur fært rök fyrir öðru er töframaður. Með allar forsendur uppi þá er 100% líkur á að eftir c.a 18 ár geti meirihluti lántaka engan vegin staðið undir afborgunum verðtryggðra lána. Fólk einfaldlega fattar ekki hverskonar skrímsli vísitölutrygging er og máttur þess sem Dr.Einstein hafði hvað mest trú á, en það var svokallað "Compound Interest".

Við megum ekki deyja ráðalaus, við verðum að fá að koma yfir okkur húsnæði á réttlátan hátt. Það eru einföld mannréttindi. Duglegt fólk á besta aldri, með góða menntun og góða heilsu ætti undir öllum kringumstæðum að geta lifað sómasömu lífi í vestrænum heimi. Það er ekki þannig í dag.

Örvænting margra er orðin svo mikil að þjónustufulltrúinn minn sagði mér frá atvikum í bankanum sem eru einfaldlega ekki bloggandi um, enda mun ég halda trúnaði gangvart því. En aðstæður eru ekki fallegar á fjölmörgum stöðum í dag og fólk farið að grípa til örþrifaráða.

ps. skráðu þig: www.heimilin.is - Frítt, kostar ekkert :-)

Landsbankinn ætlar að halda eftir 47% og segir sussssssss.

Þar sem ég er einn af mörgun illa gefnum íslendingum sem lét glepjast að því að fjármagna húsnæði með erlendu láni fannst mér áhugavert að Nýji Landsbankinn ætlaði nú að viðurkenna að lánasafn hans hafi verið fært á 47% afslætti, eða svokallað raunvirði þess vera 53%. Þannig geta þeir nú hafist handa við að leiðrétta höfuðstól þessara lána, eitthvað sem var ALLS ekki mögulegt fyrir nokkrum vikum vegna KOSTNAÐAR. Hvað hefur gerst? Sannleikinn er allur að koma í ljós. Á mannamáli, þá hafa kröfuhafar Gamla Landsbankans gefið eftir þegar lánasöfn voru færð frá gamla Landsbankanum yfir í þann nýja. Þá er það í valdi ríkisbankanna okkar að færa áfram þessa leiðréttingu alla leið til þeirra sem eiga rétt á henni. Sem dæmi hefur kr. 9.000.000 gengistryggða lánið mitt (tekið í apríl 2007) rokið upp í núvirði m.v. gengi í kr. 21.000.000, eingöngu  vegna hrunsins og þeirra sem tóku stöðu á móti krónunni. Þá krefst ég leiðréttingar á þessari stökkbreytingu og geri um leið kröfu að bankinn hafi engin réttindi til þess að bókfæra þessar auka kr. 12.000.000 kröfu sem hagnað eða eitthvað á þá leið.

Þá komum við að auglýsingunni sem birtist bara einu sinni frá Landsbankanum. Þá ætlar starfsfólk okkar í Landsbankanum að gerst svo rausnarleg að leiðrétta höfuðstól gengistryggðra lána um ALLT að 27%. (takið eftir ALLT AÐ). Bíðið við hvað varð um hin 20%? Á að nota þær upphæðir í bjarga fyrirtækjum eins og Högum sem samanstendur af mönnum sem helstu gerendur þessa hruns.

Næsta föstudag kl 10:30 á ég fund með fulltrúa frá Landsbankanum í Hamraborg þar sem ég þarf að ræða þessi mál. Ég leyfi ykkur að fylgjast með útkomunni.

 

Hvernig getur maður orðið að apaskrímsli?

Við þekkjum öll þá hugmyndafræði að margur verður að aurum api. Það er hárrétt og upp á það hef ég horft. Ég er líka að sjá það betur með aldrinum að veikleiki mannlegs eðlis, lestir og freistingar kristallast í fólki sem leggur mikið upp úr því að öðlast völd. Þetta er að sjálfsögðu alhæfing og ekki rétt að öllu leiti, en ég fullyrði að miklu leiti. Ég sat frábærana borgarafund í Iðnó í vikunni og upplifði skrýtna tíma. Þarna sá ég gott fólk breytast í apa, dóna og hrokafulla einstaklinga. Síðan var fundinum lokið, þá fóru sumir að horfast í augu. Þá varð önnur breyting og annar leikþáttur tók við.Mismunandi andlit einstaklingsins, mismunandi hlutverk okkar er eitthvað sem við verðum að læra á. En hversvegna að haga sér og setja sig í einhvern gír sem gerir þig að einhverju öðru en við raunverulega erum. Völd og politík virðist geta gert fólk að skrímslum á móti að peningar getur gert þá að öpum. Þannig getur ríkur valdamikill manneskja breyst apaskrímsli.

Og nóg virðist vera til af þeim í dag, apaskrímslum. Ég hef ekki tamið mér að tala illa um fólk og mun ekki byrja á því hér. En mikið óskaplega er manneskjan sem slík mikil vonbrigði í sjálfum sér.

Sorglegar sögur berast úr samfélaginu vegna fjárhagslegra vandræða. Aðstæður eru afleiddar og í raun svo afleiddar að langflestir nenna ekki að kynna sér aðstæður. Fólk treysti á fólkið í bönkunum, fólkið á þingpöllum. Fólk fór að treysta apaskrímslum. 

Allt gert til að halda á floti!

Í kjölfar þessarar fréttar er mér hugsað til nokkra fyrirtækja, Toyota, Heklu, IH og B&L sem allir eru haldið á floti af bönkunum. Hvaða stefnu ætla ríkisbankarnir að taka? Fjölmörg fyrirtæki starfa í samkeppni við þessi fyrirtæki án þess að fá svo sem eina krónu í einhverskonar flotholt. Er ekki réttast að láta jafnt um alla ganga eða borgar sig að setja yfirtekin fyrirtæki strax í sölumeðferð? Lífvænleg fyrirtæki ná alltaf að seljast. Það sem gerir þau ó-lífvænleg eru skuldir. Hingað til hafa flest fyrirtæki einfaldlega skipt um kennitölur. Eða er þetta rangt?

Allt gert sem hægt var

Bókfærslur bankanna skrautlegar

Um leið og ég settist niður hjá þjónustufulltrúa Landsbanka Íslands fórum við að tala um stöðu mála hjá mér persónulega og almennt hjá því fjölskyldufólki sem kaupir hjá þeim þjónustu. Fljótlega komumst við að þeirri niðurstöðu að bókfærðar færslur hjá bönkunum hljóta að vera skrautlegar þessa daganna. Eins og sjá má á þessari frétt (linkur hér að neðan) þá má gera ráð fyrir að bankarnir þurfi fyrir rest að bókfæra tap þessa einstaklings.

(http://www.visir.is/article/20091020/VIDSKIPTI06/197653060/-1)

Á sama máta get ég fullyrt að öll lánasöfn bankanna gagnvart þeim sem hafa íbúðarlán koma einungis inn á borð bókhalds sem hagnaður vegna veikingu krónunnar og hækkandi vísitölu. Með öðrum orðum, bankarnir hafa hagnast á kreppunni á kostnað heimilanna.

Síðan getur félagsmálaráðherra ekki tekið upp hanskann fyrir okkur öll, heldur tekur þá ákvörðun að berjast fyrir hag bankana.

Nú eftir frystingu íbúðarlána gerðist ein svakalegasta stökkbreyting sem ég hef séð. Frá byrjun apríl til dagsins í dag greiddi ég tæpar 300.000 í vexti af upphaflegu 9.000.000 verðtryggðu íbúðarláni. Í enda september stóð það í 12.600.000. Nú þegar frystingu höfuðstóls eða miðjann október hækkaði höfuðstóll í 13.600.000. Þetta er greinilega byrjunin á mjög stormasömu sambandi. 

Stjórnvöld vilja þreyta laxinn til dauða!

Það færist í aukanna að laxveiðimenn sem hafa stundað laxveiði í langan tíma færa sig frá græðgi og magnveiði og fara í veiða-sleppa aðferð. Þá er það mikilvægt að skaða laxinn sem minnst, helst landa honum hratt, halda ávallt í vatni og koma sem minnst við hann. Einnig er allra best að klípa niður agnaldið á krókum til að geta auðveldlega losað flugu úr munn fisksins. Þegar veitt er á aðra beitu en flugu eru lýkur fyrir veiða-sleppa aðferð nánast ómöguleg þar sem laxinn kyngir maðk og spúnn situr oft fastur og skemmir. Þessi veiðiaðferð er notuð af þroskuðum veiðimönnum sem veiða mikið og eru jafnvel búnir að veiða upp í sinn frystikistukvóta, eða jafnvel borða ekki lax. Þetta er mikið sport sem mjög margir sem stunda ekki veiði eiga erfitt með að skilja og sumir veiðimenn ná alls ekki. En það er allt í lagi, sport er sport.

Hinsvegar var mér hugsað til þessarar veiðiaðferðar vegna þess að mér finnst ég vera laxinn á endanum gagnvart ríkistjórn og bönkum sem eru að þreyta mig til dauða. Þeir eru ekki nálægt því búnir að veiða upp í kvóta en eru rétt að byrja og ætla að láta stýrast af græðgi og brjálæði. Það er ekki laust við að maður sé að ná pirrings-stigi gagnvart þessum "STOFNUNUM".

Ég hef alltaf staðið í skilum við Landsbanka Íslands sem og hjá öllum þeim sem ég hef fengið lán hjá, eða síðan ég varð fjárráða fyrir 20 árum. Ég hef verið tryggur kúnni sem hef borgað samviskusamlega vexti, nýtt mér rándýra þjónustu þeirra og bitið á agnið í sambandi auka-lífeyrissparnað á sínum tíma. Semsagt fyrirmyndarkúnni. Nú gerist það að þessi mánuður er þannig að eftir að hafa borgað öll lán voru ráðstöfunartekjur litlar. Þetta finnst mér allt í lagi og eðlilegt sérstaklega við þessar aðstæður. Þá varð ég að redda mér í 6 daga með því að fá kr.10.000 í yfirdrátt en fyrir er engin yfirdráttur á neinum reikningum.  Takið eftir, kr. 10.000.

Útibústjóri einstaklingssviðs í Landsbankanum í Hamraborg, Kópavogi var hinsvegar alvara þegar hún hafnaði kröfunni um kr. 10.000 yfirdrátt. Ég veit ekki um ykkur, en þreyttur lax eins og ég varð móðgaður, pirraður og langaði til að skipta um banka þá og þegar. Þolinmæðin engin. En þá þarf að greiða upp fasteignalán og það kostar sitt. En ætli þetta samskiptamáti sem ríkisbankanir ætla sér að fara æfa reglulega gangvart sínum traustu kúnnum?

Ég er þannig orðin lax, sem er þreyttur, pirraður og fastur á línunni því að beytan hjá bönkunum er maður, fluga og spúnn allt á endanum á hnausþykkum kaðli.

Ég er kannski þessi heimski lax sem tók beituna, eða laxinn sem treysti á fágaða veiðimannin sem kann að veiða og sleppa.

kveðja

Þreyttur laxmaður 

Ástæðan er kolröng reikningsaðferð visitölu og ónýtur gjaldmiðill.

Eitt er víst að heimilin í landinu eiga ekki handbært fé til að borga meira, á meðan að lánveitendur eiga tölur sem þeir eiga auðvelt með að leiðrétta þannig að hjól atvinnulífsins fari aftur af stað. Könnunin er staðfesting á því að 99% af fjölskyldufólki á aldrinum30-55 ára er í svo miklum vandræðum að ekkert annað en sjálfblekking kemur í veg fyrir þunglyndi og kvíðaköst.

Ná ekki endum saman

Er ekki rétt að láta í sér heyra ef maður fær vitlausan reikning inn um lúguna?

Mér var hugsað til þess hvort það væri ekki réttur allra að þegar við eigum að borga einhvern reikning að hann sé a.m.k. réttur. Ef hann er of hár er manni oftast sagt að henda honum og maður fær leiðréttan reikning sendan þar sem sá gamli var óvart vitlaus. Þá fær maður nýjan reikning sem er réttur og maður borgar hann. Slík aðgerð kallast leiðrétting á skuld, ekki niðurfelling eða kostnaður fyrir þann sem gefur út þann reikning.

Vegna vitleysu í útreikningi á vísitölu og brostnum forsendum er hver einasti reikningur sem við fáum vegna verðtryggðs-íbúðarlána vitlaus og í raun ættum við að senda til baka eða eyða vegna þess að hann er rangur og einfaldlega alltof hár.

Þetta er náttúrulega einföldun, en útskýring á mannamáli fyrir þá sem skilja ekki hugtakið leiðrétting á móti niðurfellingu eða kostnaði.

Þessu til rökstuðnings langar mig að gefa mér það leyfi að birta grein sem var birt á Vísir.is í gær 19.september eftir Örn Karlsson. Greinin er að mínu mati mjög góð og einnig á mannamáli.

Ég hvet þig til að lesa þessa grein rólega og upphátt.

____________________________________________________________________

Örn Karlsson skrifar:

"Það er erfitt að hrekja þá fullyrðingu fjölmargra skuldara að eign í fasteign minnki iðulega eftir því sem lengur er greitt af verðtryggðum lánum sem á henni hvíla. Fólk hefur grunsemdir um að það sé maðkur í mysunni og upp vakna spurningar um eignarréttinn sem á að vera varinn af Stjórnarskrá.

Verðtrygging

Verðtrygging fjárskuldbindinga var innleidd með svokölluðum Ólafslögum árið 1979. Verðtryggingunni var ætlað það hlutverk að leiðrétta skekkju af völdum verðbólgu. Skekkjan fólst í því að veruleg tilfærsla eigna var til þeirra sem skulduðu frá þeim sem áttu sparifé eða veittu lán á vöxtum sem títt voru langt undir verðbólgunni, sem æddi áfram óbeisluð. Við Ólafslögum tóku ný lög um vexti og verðtryggingu árið 2001. Sama meginforsenda er fyrir verðtryggingunni og áður, þ.e. að verja almennt sparifé og lánsfé landsmanna fyrir rýrnun af völdum innlendrar verðbólgu eins og segir í greinargerð með frumvarpinu. Samkvæmt lögunum er vísitala neysluverðs lögð til grundvallar mælingu á verðbólgu.

Verðbólga

Verðbólga er peningatengt fyrirbæri. Verðbólga gefur til kynna hvernig peningalegt virði eigna breytist yfir tíma, þ.e. hvernig kaupmáttur peninga breytist (minnkar). Að meginstofni á verðbólga sér því stað þegar peningar tapa verðgildi. Þessi skilgreining á verðbólgu er óumdeild og er verðtryggingunni ætlað það hlutverk að leiðrétta fyrir verðbólgu þannig að lántaki og lánveitandi séu jafnsettir yfir lánstímann. Jafnsettir að því leyti að ekki verði eignatilfærsla á milli þeirra önnur en markast af höfuðstól lánsins og vöxtum þess.

Vísitala neysluverðs

Vísitala neysluverðs telur allar verðbreytingar á öllum einingum sínum alltaf. Löggjafinn hefur metið það svo að þetta sé nægilega góð nálgun á verðbólgu til að hún dugi sem leiðréttingargrundvöllur í verðtryggingu.

Atvikshækkanir einstakra eininga

Alltaf gerist það jafnt og þétt að einstakar vörur hækka eða lækka í verði óháð kaupmætti peninga. Slíkar breytingar eiga ekkert skylt við verðbólgu og ættu eðli máls samkvæmt ekki að vera inn í verðtryggingargrunni. Lánveitandi fer almennt ekki fram á að lántaki verji hann fyrir því að ekki rigni í Brasilíu þannig að hann fái bætur ef kaffiverð hækkar þess vegna. Lánveitandi fer almennt ekki fram á að lántaki verji hann fyrir stríði í Miðausturlöndum þannig að hann fái bætur ef olíuverð hækkar þess vegna o.s.frv.

Verðtryggingunni er þvert á móti ætlað að tryggja hlutleysi og taka áhættu út úr lánaviðskiptum. Öll áhætta lánagjörninga á að endurspeglast í vaxtastigi lánsins en ekki í verðtryggingunni. Verðtryggingu er eingöngu ætlað að verja verðgildi þeirrar fjárhæðar sem er lánuð. Ef atviksbreyting á verði vöru fer inn í verðtryggingarvísitölu leiðir það til óumsaminnar eignatilfærslu. Gefum okkur að um veðlán sé að ræða. Ef lánveitandinn fær bætur vegna hækkunar á vöru og hækkunin er ótengd kaupmætti peninga þá hækkar höfuðstóll veðlánsins og hrein eign í fasteigninni rýrnar að sama skapi. Rýrnunin á sér stað vegna þess að fasteignin hækkaði ekki í verði til samræmis vegna þess að það var ekki verðbólguástand. Kaupmáttur peninga hélst óbreyttur.

Hamfarir

Atviksbreytingar eru jafnan litlar samanborið við verðbólgubreytingar og því hefur eflaust ekki þótt taka því að horfa til þeirra í verðtryggingargrunninum. Og þess vegna hefur sennilega engan órað fyrir þeim stórkostlegu atvikshækkunum á tveimur liðum neysluverðsvísitölunnar með afleiðingum sem líkja má við hamfarir. Allt samband milli skuldara og lánveitenda brenglaðist á fjögurra ára tímabili frá miðju ári 2004 til ársbyrjunar 2008. Þessi brenglun hefur leitt til stórkostlegrar eignatilfærslu frá skuldurum til lánveitenda. Átt er við hækkun fasteignaverðs í kjölfar innkomu bankanna í ágúst 2004 ásamt hækkuðu lánshlutfalli Íbúðalánasjóðs í kjölfarið og hækkun olíuverðs á heimsmarkaði. Í hvorugu tilfellinu voru verðhækkanirnar afleiðing minnkandi verðgildi peninga og þar með verðbólgu. Húsnæðisverð vegur allt að 17% vísitölunnar og olía og bensín allt að 5%. Þegar þessir liðir margfaldast í verði verður stórhækkun á vísitölunni. Hér er ekki tekið með í reikninginn afleidda hækkun annarra liða í vísitölunni vegna áhrifa olíuverðs á verðmyndun þeirra.

Hafa ber í huga í þessari umræðu að gengisvísitala íslensku krónunnar var mjög stöðug allt tímabilið sem þýðir að kaupmáttur íslensku krónunnar hélst stöðugur. Grunnforsenda fyrir verðbólgu var því svo gott sem ekki til staðar allt tímabilið. Höfum jafnframt í huga að verulega stór hluti neysluvara á íslenskum markaði er innfluttur og því er gengi íslensku krónunnar góður mælikvarði á forsendur verðbólgu.

Það er því hægt að halda því fram að hækkun húsnæðisverðs og olíu og bensíns á íslenskum markaði hafi fyrst og fremst verið atvikshækkun og því hverfandi líkur á að hækkanir þessar stafi af verðbólgu, þ.e. að peningar hafi tapað verðgildi.
Í því orsakasamhengi sem hér er fjallað um getur vara hækkað í verði af þremur ástæðum.

Vara getur hækkað í verði vegna þess að kaupmáttur peninga rýrnar (verðbólguhækkun) og fylgja þá jafnan aðrar vörur og þjónusta með. Í öðru lagi getur vara hækkað í verði þrátt fyrir að kaupmáttur peninga helst stöðugur, alltaf er hægt að rekja slíka hækkun til atviks eða aðstæðna (atvikshækkun). Í þessu tilfelli hækka aðrar vörur ekki samhliða nema ef varan er partur af verðmyndun þeirra. Í þriðja lagi geta vörur hækkað vegna blöndu af þessu tvennu.

Heimsmarkaðsverð á olíu

Frá hausti 2003 og fram í ársbyrjun 2008 hækkaði verð á olíu gífurlega, úr ca $25 tunnan í vel yfir $120. Um þessar mundir er olíuverðið í kringum $68. Það er óumdeilt að þessi hækkun er óháð gjaldmiðlum heimsins og stafar af aukinni eftirspurn m.a. Kínverja og spámennsku á mörkuðum. Þessi hækkun á heimsmarkaði leiddi beint til hækkunar á eldsneytisverði á Íslandi. Verðhækkunin er þannig ekki verðbólgudrifin eða m.ö.o. ekki tilkomin vegna þess að peningar hafa tapað verðgildi sínu. Það sem síðan gerist í verðtryggingarkerfi Íslendinga við þessar aðstæður er að verðhækkunin mælist í vísitölu neysluverðs og þar sem hún er notuð beint til verðtryggingar verður ósamningsbundin eignatilfærsla staðreynd t.d. með hækkun höfuðstóla veðlána. Lánveitandinn fær hreinan arð líkt og hann væri í olíubransanum. Arðurinn kemur hins vegar úr vasa lántakandans, hrein eign hans í fasteigninni rýrnar.

Fasteignaverð

Fasteignaverð hefur mikið vægi í vísitölu neysluverðs, um 17% og því er hún mjög næm fyrir fasteignaverði. Innkoma banka og sparisjóða á fasteignalánamarkaðinn ásamt hækkun lánshlutfalls Íbúðalánasjóðs er óumdeild meginástæða fyrir hinu risavaxna stökki á verði fasteigna í kjölfarið. Hærri veðhlutföll, betri vaxtakjör og hækkun hámarkslána settu kipp í eftirspurn eftir húsnæði sem leiddi til snarprar hækkunar á verði þeirra. Því er ekki til að dreifa að hækkun fasteignaverðs á þessu tímabili hafi verið verðbólgudrifin.

Í fyrsta lagi vegna þess að fasteignaverð hækkaði langt umfram verðbólgu, en á árinu 2005 hækkaði fasteignaverð um 32% á meðan vísitala neysluverðs hækkaði tæplega 6%. Í annan stað má benda á að gengisvísitalan fór stöðugt lækkandi frá hausti 2004 og út árið 2005, sem þýðir að gengi íslensku krónunnar var að styrkjast gagnvart gengi helstu viðskiptalandanna á tímabilinu og því í raun engin forsenda fyrir verðbólgu. Færa má rök fyrir því að mesti áhrifavaldur á breytingu vísitölunnar hafi einmitt verið fasteignaverðið og þannig hafi lánveitendur fengið sinn skerf af fasteignagróðanum með hækkun höfuðstóls fasteignaveðlána. Verðbólga var engin eins og áður sagði í þeirri merkingu að peningar töpuðu almennt ekki verðgildi sínu heldur þvert á móti gátu Íslendingar fengið meira fyrir krónuna í helstu viðskiptalöndunum. Óumsamin eignatilfærsla átti sér stað.

Það er einsýnt að frá hausti 2004 og fram til ársbyrjunar 2008 eru viðvarandi óumsamdar eignatilfærslur frá skuldurum til lánveitenda vegna mistaka í framkvæmd verðtryggingarkerfisins. Höfuðstóll veðlána hækkaði langt umfram verðbólgu og verðbótaþáttur greiðslna af veðlánum var langt umfram það sem raunveruleg verðbólga gat gefið. Sú viðleitni löggjafans að verja sparifé almennings með verðtryggingunni hefur snúist í höndum hans vegna þess að engin tilraun er gerð til að meta verðbreytingar óháðar kaupmætti peninga, þ.e. breytingar sem ekki tengjast verðbólgu og taka þær út úr neysluverðsvísitölunni.
Það eru meginmistök í framkvæmd verðtryggingar á Íslandi að skilgreina allar breytingar á vöru og þjónustu sem verðbólgubreytingar, m.ö.o. að allar verðbreytingar stafi af því að peningar hafi tapað verðgildi.
Allir sem vilja geta séð að það er fræðilega ómögulegt að allar verðbreytingar hverju nafni sem nefnist stafi af verðbólgu (stafi af því að verðgildi peninga rýrnar) því ef svo væri er jafnframt verið að segja að heimurinn sé óbreytanlegur. Þess vegna er líka fræðilega ómögulegt að vísitala neysluverðs sé sanngjarn grunnur til leiðréttingar á verðbólgu því hún tekur til allra verðbreytinga.

Álykta má að það sé með öllu ólöglegt að verðtrygging sé trygging fyrir öðru en áhrifum verðbólgu. Í fyrsta lagi vegna þess að í lögum um verðtryggingu (greinargerð með frumvarpi) er tekið á því að verðtryggingunni sé ætlað að leiðrétta fyrir verðbólgu án þess að annað sé nefnt. Í öðru lagi vegna þess að ef hún er trygging fyrir öðru verður óhjákvæmilega raunveruleg og óumsamin eignatilfærsla milli lántaka og lánveitanda.

Í fljótu bragði reiknast mér að ólögleg höfuðstólshækkun veðlána sé a.m.k. 10% á umræddu tímabili vegna atvikshækkana fasteignaverðs og olíu og bensíns.

Áður en Ólafslög tóku gildi var hrikaleg eignatilfærsla í gangi til skuldara frá sparifjáreigendum og lánendum. Þó er ekki hægt að segja lög hafi beinlínis verið brotin. Stjórnvöldum mistókst einfaldlega hagstjórnin og virði peninga þvarr með miklum hraða. Í stað þess að bæta hagstjórnina ákváðu stjórnvöld að innleiða verðtryggingu fjárskuldbindinga. Hér hefur verið bent á að við framkvæmd verðtryggingarinnar hefur dæmið snúist við. Nú er í gangi hrikaleg eignatilfærsla frá skuldaranum til lánveitandans.

En nú ættu hins vegar þolendur að geta varið sig því framkvæmdin byggir á lögum sem augljóslega standast þá ekki sterkara lagaákvæði Stjórnarskrárinnar sem varðar friðhelgi eignarréttarins. Þannig er hægt að vinda ofan af þessum hörmungum ef lögum er fylgt.
Aðal meinið felst í því að vísitala neysluverðs er notuð óbrengluð til verðtryggingar. Vísitalan er ágæt til síns brúks: að miðla upplýsingum um breytingar á verði vöru og þjónustu, en hún er ósanngjarn og ólöglegur grunnur til verðtryggingar.

Skorað er á stjórnvöld að leita leiða til að leiðrétta ólögmætar eignatilfærslur sem eru afleiðing af ónákvæmri framkvæmd verðtryggingarinnar."
Höfundur er vélaverkfræðingur.